Algemeen kaderHet traject Pilootprojecten Productief Landschap wil voorbeeldprojecten realiseren die in ‘realtime’ uittesten hoe landbouw in Vlaanderen opnieuw een motor kan zijn voor een vernieuwende maatschappelijke en ruimtelijke evolutie. We vertrekken vanuit de toenemende nood aan kwalitatieve antwoorden op huidige en toekomstige uitdagingen in de open ruimte. Groeiende bevolkingsaantallen vragen om een verbeterde voedselproductie. Beschikbare grond woordt meer en meer bezet door de uitbreiding van huisvesting en diensten. Frequenter voorkomende overstromingen en droge periodes nopen tot meer duurzame manieren van het waterbeheer, waarin landbouw(ers) een grotere rol zouden kunnen spelen. Hoe kunnen we een productief landschap doen ontstaan waarbij productie, energiedelen, natuur, recreatie, erfgoed, biodiversiteit en vergroening de Vlaamse open ruimte ondersteunen, uitdagen en ontwikkelen?
OnderzoeksaanpakILVO, de Vlaamse Bouwmeester en de Vlaamse Overheid komen in 2013 tot een opgemerkte samenwerking rond een zoegenaamd ontwerpend onderzoek. Daarbij start een gestructureerde zoektocht naar innovatieve en geïntegreerde oplossingen voor de uitdagingen van de open ruimte. De partners selecteren in een eerste fase 5 thema’s of sleuteluitdagingen voor het huidige rurale gebied en de toekomstige ontwikkeling ervan. De thema's zijn: 1) herbruik van landbouwpatrimonium, 2) schaalsprong van agrarische bedrijven en de relatie met het landschap, 3) organiseren van kringlopen, 4) relatie tussen water en landbouw in het licht van klimaatverandering, en 5) de relatie met het stedelijke weefsel. Via een wedstrijd melden kandidaat-actoren (steden, gemeenten, organisaties, bedrijven, individuen.….) zich voor een multidisciplinaire (architecturele, technische, socio-economische) begeleiding van een project dat al op vrij korte termijn realiseerbaar is. Via actiegericht onderzoek met behulp van ontwerpend onderzoek nemen de projectpartners de gestelde uitdagingen onder de loep genomen in vijf geselecteerde concrete cases.
Relevantie/ValorisatieHet project 'pilootprojecten Productief Landschap' of PPPL vormt een vernieuwende stap in de intense wisselwerking tussen stad en platteland. De geselecteerde pilootprojecten worden naar verwachting inspirerende (voorbeelden van) antwoorden op de vraag hoe landbouw, maatschappij en beleid terug in een positief evenwicht geraken om de toekomstige uitdagingen aan te gaan. De vijf geselecteerde projecten bestuderen kwesties als 1) het herbestemmen van woonuitbreidingsgebied met een open ruimte functie, 2) het omgaan met water en het behoud van een leefbare landbouw, 3) het meervoudig gebruik van ruimte en scherpstellen van hoogproductieve teelt via een dakserre, 4) het omgaan met herbruik van hoeves, en 5) de uitbouw van een 21ste eeuws stedelijk landbouwpark. Via de directe testen en effectieve realisaties op het terrein verwachten we exemplarische, demonstratieve kennis te leveren rond beheer en behoud van open ruimte, voedselproductie en een kwalitatieve leefomgeving. Het inschakelen van ontwerpend onderzoek, de monitoring van het leertraject en de terugkoppeling ervan naar beleid versterkt de valorisatie. Voor de instantie 'Team Vlaams Bouwmeester' is visievorming en kennisopbouw over de ruimtelijke ontwikkeling van het platteland grotendeels onontgonnen terrein. Het project draagt volgens de partners bij tot een hernieuwde integratie van functies, van actoren, van stad en platteland, en dus tot een positief in plaats van een defensief verhaal.