Risico-evaluatie van het irrigeren van sla, wortelen en aardbeien met water belast met microcystine (MC)

Centrale onderzoeksvraag/doel

Het CYANTIR project onderzoekt of irrigatiewater gecontamineerd met microcystine (= een cyanotoxine) een gezondheidsrisico inhoudt in termen van restconcentraties microcystine die op of in het gewas cumuleren. De inname van cyanotoxines - geproduceerd door bloeivormende cyanobacteriën - via besmet water en voedsel is voor de mens een belangrijke bron van blootstelling. In onze contreien gebeurt besmetting vooral tijdens recreatie (watersporten). Meestal blijven de symptomen bij inname beperkt tot huidirritaties, hoofdpijn, diarree, maag en darmklachten. 
Het project bestudeert onder gecontroleerde omstandigheden de potentiële opstapeling van microcystine in sla, wortel en aardbei. Deze werkwijze zal bijdragen tot het vormen van een beleid en het voorstellen van richtwaarden voor welke microcystine concentratie in waterbronnen ongeschikt is voor irrigatie van (vooral) rauw te consumeren groenten en fruit.  

Onderzoeksaanpak

In serreproeven worden drie typisch rauw geconsumeerde gewassen (sla, wortel en aardbei) in de laatste groeimaand geïrrigeerd met water beladen met twee concentraties van het microcystine congeneer LR (MC-LR). Voor deze irrigatie-proeven wordt een commercieel, zuiver MC-LR gebruikt. De gebruikte concentraties MC LR zijn overeenkomstig de toelaatbare drempelwaarden voor drink- en recreatiewater, namelijk 1µg L-1 en 20 µg L-1. Voor aardbei wordt ook de dynamiek van opname in de plant in functie van de irrigatiemethode nagegaan. Het gehalte MC-LR aanwezig op en in het gewas wordt op 3 tijdstippen (1 week voor oogst, bij de oogst en 1 week na bewaring) bepaald door projectpartner Sciensano met een LC-MS/MS methode. 

Relevantie/Valorisatie

Door klimaatverandering en eutrofiëring wordt een toename van cyanobacteriënbloei vastgesteld in kanalen en open oppervlaktebassins, waterbronnen die in droogteperiodes ook gebruikt worden voor de irrigatie van landbouwgewassen. Microcystis aeruginosa is de belangrijkste bloeivormende cyanobacterie in België en produceert microcystine (MC), een hepatotoxine dat de lever beschadigd en een tumorstimulerende werking heeft. Uit de literatuur is geweten dat microcystines kunnen overgedragen worden op planten door het gebruik van gecontamineerd irrigatiewater. 
Voor wortelen, sla en aardbeien worden in de eerste plaats de eetbare delen van de plant, respectievelijk de wortel, de bladeren en de vrucht geanalyseerd op cumulatieve blootstelling aan microcystine (MC) concentraties. Deze werkwijze zal bijdragen tot een risicobeoordeling voor de eetbare delen van de gewassen. Concreet zal dit onderzoek kwantitatieve data genereren om het risico te berekenen op humane blootstelling aan MC via consumptie van verse groenten en fruit. Op basis van toxicologische data zou een veilige grenswaarde kunnen voorgesteld worden voor MC in irrigatiewater. 

Financiering
FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu