25 jaar Landinrichting in de Westhoek. Een open blik op omgevingskwaliteit: Wat leert het verleden ons voor de toekomst?

25 jaar lang is de noordelijke Westhoek het werkterrein geweest waar de Vlaamse Landmaatschappij samen met een bonte verzameling aan partners aan landinrichting deed. Het pilootlandinrichtingsproject De Westhoek ontstond begin de jaren '90 vanuit de noodzaak om anders om te gaan met de open ruimte: planmatiger en meer geïntegreerd dan voorheen.

Met open blik kijken we nu terug op die 25 jaar. Niet alleen landinrichting, maar ook heel wat ruilverkavelingsprojecten, natuurinrichtingsprojecten en het werk van de gebiedsgerichte werking van de Provincie West-Vlaanderen, de Regionale Landschappen en vele andere overheden hebben de Westhoek gevormd tot wat hij nu is: een landelijke en agrarische streek met een eigen identiteit, een goed ontwikkeld toeristisch-recreatief aanbod, charmante dorpen en een weids en divers landschap.

Sinds enkele jaren hanteert de Vlaamse Landmaatschappij het concept "omgevingskwaliteit" als leidraad voor duurzame gebiedsontwikkeling. We onderscheiden daarbij 9 kernkwaliteiten van open ruimte en proberen die te ontwikkelen of te versterken. Welke van die kernkwaliteiten zijn in de Westhoek te vinden na 25 jaar landinrichting? Het instituut voor Landbouw-, Visserij en Voedingsonderzoek (ILVO) bekeek in opdracht van de VLM de projecten die we de voorbije 25 jaar hebben uitgevoerd door de bril van omgevingskwaliteit en ging zo de impact van onze inrichting op de Westhoek na. De bevindingen van het ILVO zijn samengevat op blz 9-35.

Omgevingskwaliteit brengen in een plattelandsregio via landinrichting doe niet in één dag. Dankzij een duidelijk plan, een grote bereidheid tot samenwerking , een behoorlijke financiële investering en de immense inzet van velen zijn we in de Westhoek een heel eind gekomen. En toch is het werk nooit af. Streken en mensen evolueren mee met de tijd en sommige van onze oudere realisaties zijn al aan vervanging toe. Het is een uitdaging om de openruimtekwaliteit in de Westhoek hoog te houden, zodat de streek een plattelandsregio bij uitstek kan blijven.

De druk op de open ruimte in de Westhoek en de uitdagingen voor ruimtelijke planners en inrichters blijven groot. Het landinrichtingsproject De Westhoek zal na 2017 geen nieuwe inrichtingsplannen genereren, maar de evaluatie van ILVO geeft ons goesting om het werken aan de omgevingskwaliteit van de Westhoek voort te zetten. Het is onze vurige wens dat ook andere overheden en organisaties dat blijven doen. De aanbevelingen voor de toekomst die van ILVO meekregen, geven alvast de marsrichting aan. We ondertekenen daarom op de viering van 25 jaar landinrichting in de Westhoek samen met de provincie West-Vlaanderen en andere streekpartners een engagementsverklaring om ook in de toekomst te blijven werken aan omgevingskwaliteit in de Westhoek.

Terugblikken op 25 jaar landinrichting in de Westhoek: het stemt ons trots op wat we verwezenlijkt hebben, dankbaar voor alle steun dit we kregen, een tikkeltje weemoedig om alles wat voorbij is, en blij dat dat we in zo'n prachtstreek te gast waren. Die prachtstreek wilden we ook graag in beelden vatten. Daarom bevat dit boek een kleine selectie van foto's die enkele VLM-medewerkers in de loop der jaren en vooral in het vroege voorjaar van 2017 maakten. Het is een bescheiden ode van de VLM aan de Westhoek geworden. We hebben ze wat bijgekruid met wat cijfers over ons werk en met een paar toekomstgerichte uitspraken van toegewijde Westhoekkenners.