Farm-specific decision support for economic-environmental trade-off analysis using production-theory-based methods

De intensivering van de landbouw heeft ertoe geleid dat bedrijven niet enkel dienen te streven naar competitiviteit, maar ook rekening dienen te houden met de milieu-impact van hun productieactiviteiten. Beslissingen nemen voor betere economische prestaties en minder milieudruk is echter niet eenvoudig, alleen al omdat geschikte verbetermaatregelen afhangen van de specificiteit van het bedrijf. Beslissingsondersteunende systemen kunnen hulp bieden, maar slechts weinige systemen worden effectief geïmplementeerd in de praktijk, Dit is mede doordat ze vaak moeilijk toegankelijk zijn en niet ervaren worden als nuttig of geloofwaardig. Beslissingsondersteuning voor betere economische en milieukundige bedrijfsprestaties wordt bovendien bemoeilijkt door het feit dat binnen de literatuur geen overeenstemming is over de verruiling tussen beide prestaties. De voornaamste reden hiervoor is het gebrek aan kennis omtrent de onderliggende mechanismen die deze verruiling bepalen.
In dit proefschrift wordt nagegaan of methoden gebaseerd op productietheorie kunnen bijdragen tot een verbeterde bedrijfsspecifieke beslissingsondersteuning voor het verbeteren van economische prestaties en het reduceren van milieudruk. Productietheorie beschouwt de relatie tussen input(s) en output(s) van een productieproces, ook wel productiefunctie genoemd.
In het theoretische gedeelte van dit proefschrift wordt aangetoond dat productietheorie bijdraagt tot verbeterde inzichten omtrent de verruiling tussen economische en milieukundige bedrijfsprestaties. Op basis van een productietheoretisch raamwerk wordt geïllustreerd hoe verschillende managementinterventies kunnen resulteren in een verschillende verruiling, hoe deze verruiling bedrijfsspecifiek is en afhangt van de marktomstandigheden en het gevoerde milieubeleid.
Om de verbeterde theoretische inzichten operationeel te maken worden grenslijnmethoden toegepast, die op basis van productietheorie bedrijven positioneren ten opzichte van een grenslijn. Op de grenslijn kunnen benchmarks voor technische, economische en milieukundige bedrijfsprestaties worden bepaald. Afhankelijk van de positie van individuele bedrijven ten opzichte van deze benchmarks wordt zo een bedrijfsspecifieke diagnose van de economische-milieukundige verruiling bekomen. Dergelijke diagnose kan niet afgeleid worden op basis van traditionele kengetallen, die binnen de landbouw meestal voor bedrijfsadvies worden aangewend. Grenslijnanalyse laat ook toe om het effect van managementbeslissingen op de positionering van bedrijven ten opzichte van de benchmarks te simuleren.
Uit het empirisch onderzoek blijkt ook dat voor bepaalde bedrijven de bekomen verruiling afhangt van de gekozen grenslijnmethode. Daarom dienen deze methoden met enige voorzichtigheid gebruikt te worden voor bedrijfsspecifiek beslissingsadvies. Het komt erop aan om de voordelen van grenslijnmethoden in te bouwen in beslissingsondersteunende systemen en er daarenboven over te waken dat de gebruiker van dergelijke systemen niet geconfronteerd wordt met de complexiteit van de geïncorporeerde methoden.
De verbeterde inzichten inzake economische-milieukundige verruiling kunnen, naast het ondersteunen van bedrijfsbeslissingen, ook bijdragen tot de selectie van geschikte beleidsmaatregelen om landbouwers te sturen naar betere economische en milieukundige bedrijfsprestaties.