Ruimtelijk-economische analyse van de bedrijvigheid binnen het agrarisch gebied van de provincie Antwerpen

Dit onderzoeksproject, gefinancierd door de Provincie Antwerpen, kadert binnen de opmaak van landbouw- en plattelandskaarten door de dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid van de Provincie Antwerpen. In dit project wordt een ruimtelijk-economische analyse van de bedrijvigheid binnen het agrarisch gebied in de provincie Antwerpen uitgevoerd. Het onderzoek is, bij het opstellen van de opdracht, vertrokken vanuit een dubbele doelstelling. Ten eerste richt het onderzoek zich op de opmaak van een basisinventaris van de economische dynamiek in het agrarisch gebied van de provincie Antwerpen. In deze inventaris wordt niet alleen een overzicht gegeven van het aantal ondernemingen en hun geregistreerde activiteiten maar wordt er ook in detail ingegaan op de type ondernemingen en de aard van de geregistreerde activiteiten. De inventaris wordt opgesteld op basis van de eerder ontwikkelde methode van Verhoeve en De Roo (2008). Uit de inventaris blijkt dat er op basis van de gebruikte data in het agrarisch gebied van de provincie Antwerpen 20.906 lokaliseerbare ondernemingen zijn, die samen 96.050 activiteiten geregistreerd hebben. Wanneer de activiteiten opgedeeld worden in agrarische en niet-agrarische activiteiten, blijkt dat er 14.705 agrarische activiteiten geregistreerd zijn in het agrarisch gebied en 81.345 niet-agrarische. Enkele voorbeelden van veel voorkomende niet-agrarisch activiteiten behoren tot de categorie ‘Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden’, ‘Groothandel en handelsbemiddeling’ en ‘Detailhandel’. De tweedeling van activiteiten laat toe om de ondernemingen in te delen in verschillende types, op basis van hun geregistreerde activiteiten. Daaruit blijkt dat 4.729 (23%) van de ondernemingen enkel agrarische activiteiten uitvoert, 13.276 (63%) enkel niet-agrarische activiteiten en 2.901 (14%) gemengde activiteiten. Deze basisinventaris is opgesteld voor de provincie Antwerpen, maar ook op gemeentelijk niveau.

In het tweede deel van dit onderzoek wordt de ruimtelijke spreiding van deze economische ondernemingen in het agrarisch gebied geanalyseerd. De focus bij deze analyses wordt gelegd op de niet-agrarische ondernemingen in agrarisch gebied. Ten eerste stellen we de vraag of we een patroon herkennen in de ruimtelijke spreiding van de niet-agrarische ondernemingen. Op basis van een berekening van de dichtheid van de niet-agrarische ondernemingen per gemeente (aantal ondernemingen/km² agrarisch gebied) zien we een hogere dichtheid in het zuiden van de provincie Antwerpen. In een volgende stap wordt de basisinventaris geconfronteerd met andere datalagen om na te gaan of er verklarende verbanden ontdekt kunnen worden tussen het voorkomen van bedrijvigheid en bepaalde plattelandskenmerken. Hieruit wordt duidelijk dat 20% van de niet-agrarische ondernemingen gevestigd zijn langsheen grote wegen. We zien ook dat de dichtheid van niet-agrarische ondernemingen in het agrarisch gebied van een gemeente vaak groter is wanneer er een grotere dichtheid aan gebouwen zonder een actieve landbouwfunctie is in die gemeente. Tenslotte stellen we vast dat de dichtheid aan niet-agrarisch ondernemingen vrij gelijk is binnen en buiten Herbevestigd Agrarisch Gebied (HAG). De dichtheid van agrarische en gemengde ondernemingen is wel duidelijk hoger in HAG dan buiten HAG.